ضرورت توجّه به صبغة روایی در تصحیح و فهم اشعار خاقانی

اشعار خاقانی مشحون از نکاتی است که به  انواع علوم زمانة او اشاره دارند و وی آنها را در تاروپود شعر خود تنیده ­است. همین اصل باعث شده ­است تا دریافت شعر او بدون درک دقایقی که از انواع علوم (طب، نجوم، تاریخ، اسطوره، جغرافیا و…) در شعرش به­کاربسته است، محال بنماید. یکی از مبانی مهمّی که خاقانی در اشعارش برای فربه­کردن فضای شعری بهره جسته است، آیات الهی، احادیث و روایات پیشوایان دینی است. در زمانة خاقانی کودکان در مکاتب، اوّلین علومی که می­آموختند، علوم دینی بود و این خود شامل قرآن و احادیث می­شد. بی­شک، این آموزه­ها در ذهن و زبان این کودکان و در آیندة هنری آنان بی­تأثیر نبود. کمتر شاعری را می­توان یافت که در اثر یا آثار او این مبانی به شکل عیان تبلور روشن نداشته باشد. در شعر خاقانی نیز به طریق اولی و به این دلیل که او مطابق با سبک شعری خود، هر بیت را با تصاویر و مضامینی چون مضامین دینی می­آراید، این بازتاب پررنگ است. گاهی بی­توجّهی کاتبان و ناسخان و بعد­تر مصحّحان دیوان خاقانی باعث شده­ است که وجوه اصیل شعر او تحریف شود یا به حاشیه رود. در این مجال به تناسب فضای ممهَّد، به نمونه­هایی پرداخته ­خواهد شد که خاقانی آنها را متناسب با فضای روایی پرداخته­است، ولی برخی ناسخان، کاتبان یا مصحّحان به آن بی­توجّه بوده­اند. ­